واکاوی توسعۀ گردشگری شهر شیراز با رویکرد تاب‌آوری با استفاده از مدل متاسوات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، داشگاه یزد، یزد، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه یزد، یزد، ایران

3 استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

چکیده

ازآن‌جایی‌که رویکرد تاب‌آوری سبب تقویت ‌گردشگری در برابر سوانح ‌و بحران‌ها می‌شود و توانایی آن را برای جذب و کاهش ‌تغییرات افزایش‌ می‌دهد، یکی از رویکردهای ‌جدید مؤثر برای ادامهٔ توسعهٔ گردشگری تاب‌آوری است. شهر شیراز یکی از شهرهای مهم گردشگری کشور و جهان است که، با توجه به این‌که در آن سوانح گوناگونی ازجمله ‌سیل و حملات ‌تروریستی رخ داده است و این اتفاقات در توسعهٔ گردشگری آن اختلال ایجاد کرده‌اند، در امر توسعهٔ گردشگری خود نیازمند بهره‌گیری از رویکرد تاب‌آوری است. هدف از این پژوهش سنجش منابع‌ داخلی و خارجی گردشگری ‌شیراز و مقایسهٔ آن با رقبا و درنهایت ارائهٔ ‌راهبردهای لازم برای دستیابی به توسعهٔ ‌گردشگری با رویکرد تاب‌آوری است. روش این پژوهش ‌توصیفی - تحلیلی و هدف ‌آن کاربردی است. گرد‌آوری‌ اطلاعات با استفاده از دیدگاه‌های ‌کارشناسان در چند نوبت با استفاده از پرسش‌نامه ‌انجام شده است. از نظر روایی، پرسش‌نامه را استادان حوزهٔ مربوطه تأیید کرده‌اند و پایایی آن براساس نتیجهٔ ‌آزمون آلفای‌ کرونباخ 0.915 است که پایایی بالای آن را نشان می‌دهد. متغیر مستقل و وابسته به‌ترتیب تاب‌آوری و توسعهٔ گردشگری است. جامعهٔ آماری آن شهر شیراز و نمونهٔ آماری 33 نفر از کارشناسان حوزهٔ گردشگری (شامل کارمندان، دانشجویان، استادان دانشگاه و صاحبان کسب‌وکار) است که به‌صورت گلوله‌‌برفی انتخاب شده‌اند. نتایج حاکی از آن است‌ که بخش‌ عمدهٔ منابع ‌گردشگری شیراز با رویکرد تاب‌آوری از نظر استراتژیک ‌در شرایط متعادل و نزدیک‌به‌هم قرار دارند و از نظر وزن و تناسب‌ راهبردی اختلاف چندانی با هم ندارند. زیرساخت‌های مناسب حمل‌ونقل هوایی و ‌زمینی، سرمایه‌گذاری ‌زیاد بخش‌ دولتی و خصوصی، در زمینهٔ گردشگری در شیراز، وجود جاذبه‌های ‌متعدد و متنوع و تبلیغات قوی در زمینهٔ ‌جذب گردشگر از راهبردی‌ترین‌ منابع شهر شیراز به شمار می‌روند. درنهایت، راهبردهایی برای توسعهٔ ‌گردشگری شیراز با رویکرد تاب‌آوری ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها


  1.  

    اجزا شکوهی، محمد، شاکرمی، نعمت و منصورزاده، علی محمد (1396). برنامه‌ریزی راهبردی گردشگری کردستان بر پایهٔ هویت رقابت‌پذیری با استفاده از تکنیک متاسوات. مطالعات شهری، ۷(۲۶)، ۱۷-30.

    اقبالی، مرضیه، متولی، صدرالدین، جانباز قبادی، غلامرضا و غلامی، سارا (1400). بررسی تأثیر ابعاد اجتماعی تاب‌آوری شهری بر توسعهٔ پایدار گردشگری (مطالعهٔ موردی: شهر محمودآباد). فصلنامهٔ گردشگری شهری، ۸(۳)، 1-16.

    باصولی، مهدی و جباری، گلنوش (1400). رابطهٔ مدیریت ‌بحران و تاب‌آوری جامعهٔ مقصد گردشگری در بحران کرونا (مطالعهٔ موردی: شهر همدان). فصلنامهٔ گردشگری شهری، ۸(۱)، 33-48.

    بدری، سیدعلی، رضوانی، محمدرضا، ترابی، ذبیح‌اللّه‌ و ملکان، احمد (1394). متاسوات ‌ابزاری ‌استراتژیک ‌برای‌ برنامه‌ریزی گردشگری پایدار (مطالعهٔ ‌موردی: روستای‌ میغان). مجلهٔ برنامه‌ریزی و توسعهٔ گردشگری، ۴(۱۳)، 29-50.

    پرچکانی، پروانه، هاشمی، سیدسعید، رکن‌الدین ‌افتخاری، عبدالرضا و ایمانی خوشخو، محمد حسین (1396). تأثیر عوامل تعیین‌کننده در برندسازی پایدار مقاصد گردشگری ساحلی (مطالعهٔ موردی: منطقهٔ ساحلی چابهار). برنامه‌ریزی و آمایش فضا، ۲۱(۹۸)، 25-58.

    حیدری، رضا، طلب‌پور، مهدی، نظری، احمد، شجیع، کیانوش و جابری، سجاد (1399). تدوین راهبردهای رقابت‌پذیری و توسعهٔ گردشگری ورزشی در شهرها (مطالعهٔ موردی: کلانشهر مشهد). فصلنامهٔ گردشگری شهری، ۷(۱)، 143-159.

    رجبی، آزیتا (1400). تدوین‌ راهبردهای توسعهٔ گردشگری کلانشهر تهران بر پایهٔ هویت رقابت‌پذیری منطقه‌ای با استفاده از روش‌متاسوات. پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، ۱۲(۲۳)، 10-120.

    رنجبر، زینت، شکری فیروزجاه، پری و جانباز قبادی، غلامرضا (1400). سنجش میزان‌ تاب‌آوری شهرهای ‌ساحلی‌ با تأکید بر نقش‌گردشگری (مطالعهٔ موردی: شهرهای‌ ساحلی‌ مازندران). نشریهٔ تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، ۲۱(۶۲)، 383-412.

    زهادی، نیکو (1395). شیراز. انتشارات فرهنگ‌ رسانهٔ پویا.

    هادیانی، زهره، احدنژاد، محسن، کاظمی‌زاد، شمس‌اللّه و قنبری، حکیمه (1391). برنامه‌ریزی‌ راهبردی توسعهٔ گردشگری براساس تحلیل سوات (مورد مطالعه: شهر شیراز). جغرافیا و برنامه‌ریزی‌محیطی، ۲۳(۴۷)، 111-132.

    Barbhuiya, M. R., & Chatterjee, D. (2020). Vulnerability and resilience of the tourism sector in India: Effects of natural disasters and internal conflict. Tourism Management Perspectives, 33, 100616.

    Cartier, E. A., & Taylor, L. L. (2020). Living in a wildfire: The relationship between crisis management and community resilience in a tourism-based destination. Tourism Management Perspectives, 34, 100635.

    Chelleri, L., & Baravikovab, A. (2021). Understandings of urban resilience meanings and principles across Europe. Cities, 108, 102985.

    Choi, Y. E., Oh, C., & Chon, J. (2021). Applying the resilience principles for sustainable ecotourism development: A case study of the Nakdong Estuary, South Korea. Tourism Management, 83, 104237.

    Ernsta, K. M., Perston, B. L. (2020). A applying the knowledge product evaluation framework to two urban resilience to two urban resilience cases in the United States. Environmental Science and Policy, 7-22

    Fountain, J., & Cradock-Henry, N. A. (2020). Recovery, risk and resilience: Post-disaster tourism experiences in Kaikōura, New Zealand. Tourism Management Perspectives, 35, 100695.

    Gabriel-Campos, E., Werner-Masters, K., Cordova-Buiza, F., & Paucar-Caceres, A. (2021). Community eco-tourism in rural Peru: Resilience and adaptive capacities to the Covid-19 pandemic and climate. Journal of Hospitality and Tourism Management, 48, 416-427.

    Heinzlef, C., & Serre, D. (2020). Urban resilience: From a limited urban engineering vision to a more global comprehensive and long-term implementation. Water Security, 11, 100075.

    Huck, A., Monstadt, J., & Driessen, P. (2020). Building urban and infrastructure resilience through connectivity: An institutional perspective on disaster risk management in Christchurch, New Zealand. Cities, 98, 102573.

    Jang, S., & Kim, J. (2022). Remedying Airbnb COVID-19 disruption through tourism clusters and community resilience. Journal of Business Research, 139, 529-542.

    Jiang, Y., Ritchie, B. W., & Verreynne, M. L. (2021). Developing disaster resilience: A processual and reflective approach. Tourism Management, 87, 104374.

    Li, G., Kou, C., & Wen, F. (2021). The dynamic development process of urban resilience: From the perspective of interaction and feedback, Cities, 114, 103206.

    Liu, A., & Pratt, S. (2017). Tourisms Vulnerability and Resilience to Terrorism. Tourism Management, 60, 404-417.

    Okafor, L., Khalid, U., & Gopalan, S. (2022). COVID-19 economic policy response, resilience and tourism recovery. Annals of Tourism Research Empirical Insights, 3(2), 100073.

    Qu, M., & Zollet, S. (2023). Neo-endogenous revitalisation: Enhancing community resilience through art tourism and rural entrepren. Journal of Rural Studies, 97, 105-114.

    Rahmafitria, F. (2020). Tourism planning and planning theory: Historical roots and contemporary alignment. Tourism Management Perspectives, 35, 100703.

    Rise, L. (2020). Nature-based solutions for urban development and tourism. International Journal Of Tourism Cities, 431-448

    Romao, J (2020). Tourism, smart specialisation, growth, and resilience. Annals of Tourism Research, 84, 102995.

    Santos, A., & Teixeria, M. B. (2020). The contribution of tourism to the renegeration of cities: a route for change. Worldwide Hospitality and Tourism Themes, 761-766.

    Sheppard, V. A., & Williams, P. W. (2016). Factors that strengthen tourism resort resilience. Journal of Hospitality and Tourism Management, 28, 20-30.

    Wang, j., Huang, X., Gong, Z., Cao, K. (2020). Dynamic assessment of tourism carrying capacity and its impacts on tourism economic growth in urban tourism destinations in China. Journal of Destination Marketing & Management, 15, 100383.

    Wardekkera, A., Wilka, B., Browna, V., Uittenbroeka, C., Meesa, H., Driessena, P., Wassena, M., Molenaard, A., Waldad, J., & Runhaar, H. (2020). A diagnostic tool for supporting policymaking on urban resilience. Cities, 101, 102691.

    Yang, E., Kim, J., Pennington-Gray, L., & Ash, K. (2022). Does tourism matter in measuring community resilience? Annals of Tourism Research, 89, 103222.

    Yin, X., & Li, J. (2021). Development of cultural tourism platform based on FPGA and convolutional neural network. Microprocessors and Microsystems, 80, 103579.

    1. Zamparini, 2021, Planning tourism travel, in R. Vickerman (ed.), International Encyclopedia of Transportation, vol. 6, pp. 39-43.