واکاوی موانع سفر نابینایان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

1 دانشجوی دکتری رفاه اجتماعی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

امروزه گردشگری از حقوق مسلم شهروندی به شمار می‌رود. بااین‏حال، گروه‏هایی در جامعه نمی‏توانند از این حق مسلم به‏سادگی بهره ببرند. سالمندان، افراد ناتوان جسمی و حرکتی، افراد با آسیب‏ها و ضعف‏های بینایی یا اختلالات ذهنی از جملۀ این گروه‏ها هستند که در بهره‏مندی از خدمات فعلی گردشگری و سفر با مشکلات‏ بی‏شماری مواجه‏اند. در پژوهش پیش‏رو، موانع گردشگری برای نابینایان بررسی شده اند. واکاوی نیاز‏ها و موانع گردشگری و سفر برای این گروه جمعیتی از راه مصاحبۀ نیمه‏ساختار‏یافته با ایشان یکی از روش‏های متقن برای نیاز‏سنجی و برنامه‏ریزی متناسب با نیاز‏های ویژۀ این گروه است. ازاین‏رو، دربارۀ موانع سفر با نوزده نفر از نابینایان کشور مصاحبۀ نیمه‏ساختار‏یافته صورت گرفت. داده‏ها با روش تحلیل تماتیک و به‏وسیلۀ نرم‏افزار تحلیل داده‏های کیفی اطلس تی‏آی تحلیل شده است. بنابر یافته‏های پژوهش، موانع گردشگری نابینایان را می‏شود در قالب موانع فرهنگی، مالی و اقتصادی، فردی و فیزیکی دسته‏بندی کرد. همچنین، برای برون‏رفت از این موانع و تحقق گردشگری در دسترس، لازم است حوزه‏های فردی، اجتماعی، فیزیکی، فرهنگی و زیرساختی در قالب برنامه‏ای منسجم مورد توجه برنامه‏ریزان و سیاست‏گذاران قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


آهنگران، جعفر، موسوی بازرگان، سیدجلال، نظری و اورکانی، سولماز (1393). تدوین الگوی گردشگری قابل دسترس. گردشگری، 2(2). 11-20.
اسعدی، میرمحمد، باصولی، مهدی، برومند‏زاد، یاسمین و آقاباقری، فهیمه (1398). طراحی مدلی برای توسعه گردشگری معلولین در شهر یزد. مطالعات اجتماعی گردشگری، 14(7).383-404.
اصغری، مریم (1388). موانع اشتغال افراد با آسیب بینایی و راهکارهای موجود. نشریه تعلیم و تربیت استثنایی، 98(9)، 45-52.
امیدی خانکهدانی، مریم (1394). بررسی قابلیت‏های توسعه گردشگری در دسترس با تأکید بر کاربران ویلچر و نابینایان در موزه‏ها (مورد مطالعه: موزه تاریخ طبیعی و تکنولوژی شهر شیراز). پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد، برنامه‏ریزی گردشگری.دانشگاه هنر. دانشکدۀ پژوهش‏های عالی هنر و کارآفرینی. اصفهان.
بهرام پورگیوی، سارا، الله‏دادی، مرضیه وامرایی، بابک (1397). بررسی عوامل إوثر در طراحی مسیریابی نابینایان (مطالعه موردی: ساختمان‏های عمومی). جلوه هنر، 10(3)، 7-14.
پرنده خوزانی، بهنوش (1393). توسعۀ گردشگری برای ناتوانان جسمی، نمونۀ موردی: هتل‏های 3 ،4 و 5 ستارۀ شهر اصفهان. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد. گروه گردشگری. دانشگاه هنر اصفهان.
پژهان، علی، پیراهری، نیر و روستایی، سجاد (1397). مطالعه دسترس‏پذیری خدمات و تسهیلات برای افراد با آسیب بینایی شهر تهران. مطالعات کاربردی در علوم اجتماعی و جامعه‏شناسی، 3(1)، 19-38.
چوپانکاره، وحید و قیصریه، زینب (1400). تدوین الگویی اثربخش برای طراحی خدمات گردشگری مذهبی مخصوص نابینایان در حرم آستان قدس رضوی. ششمین کنفرانس بین‏المللی گردشگری، فرهنگ و هنر.
داتیلــو، ‏جــان ‏(‏1397). فراغــت، ‏درآمــدی ‏بــر ‏آمــوزش ‏اوقـات ‏فراغـت. ‏عبـاس ‏اردکانیـان ‏و ‏عبـاس‏ حســنی (مترجمان). ‏تهــران: ‏مهکامــه.
شاطریان، محسن، اشنویی، امیر و گنجیپور، محمود (1395). بررسی مناسب‏سازی فضاهای شهری جهت دسترسی معلولین و جانبازان، مطالعه موردی: ادارات دولت شهر کاشان. آمایش جغرافیایی فضا، 6(22)، 76-59.
شفیعی، زاهد، امیدی خانکهدانی، مریم، ترابی فارسانی، ندا و مرتضوی، محمد (1395). بررسی تسهیلات مورد نیاز گرشگران نابینا در موزه‏ها، به‏منظور توسعه گردشگری در دسترس. دومین کنفرانس ملی رویکردهای نوین در علوم مدیریت، اقتصاد و حسابداری، بابل.
شــفیعی، ‏زاهــد،‏ ترابــی ‏فارســانی،‏ نــدا‏ و ‏پرنده‏ خوزانــی،‏ بهنــوش‏ (1393). مقدمــه‏ای ‏بــر ‏گردشــگری ‏در‏ دســترس ‏(گردشـگری ‏بـرای ‏ناتوانـان). ‏اصفهـان: ‏سـازمان ‏فرهنگـی ‏تفریحــی‏ شــهرداری‏ا صفهــان.
فهیمی‏نژاد، علی، حسینیان مهاجر، سیدعسگر، مرسل، باقر و طیبی ثانی، سیدمصطفی (1399). طراحی مدل مبتنی بر تحلیل راهبردی عوامل اثرگذار بر توسعۀ ورزش همگانی اقشار خاص (مورد مطالعه: جامعۀ جانبازان، معلولان، ناشنوایان و نابینایان.  نشریه مدیریت ورزشی، 3(12)، 891-906.
کارگری، ملیحه (1370). معلولان و پارک. انتشارات واحد آموزش و تحقیقات سازمان پارک‏ها.
کروبی، مهدی، ضیائی، محمود، محمودزاده، سیدمجتبی و فکری‏زاد، نازنین (1399). الگوی عوامل محیطی توسعه گردشگری دسترس‏پذیر برای افراد دارای معلولیت جسمی حرکتی (مورد مطالعه: شهر تهران). گردشگری و توسعه، 10(1)، 17-32.
مرادی، فاطمه (1399). بررسی تجارب زمین گردشگری نابینایان در ایران. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد، گروه گردشگری، دانشکدۀ علوم گردشگری، دانشگاه علم و فرهنگ تهران.
نظری اورکانی، سولماز (1393). تدوین الگوی گردشگری قابل دسترس. پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه علم و فرهنگ. دانشکدۀ علوم گردشگری.
هاشمی، مائده (1400). محدودیت‏های ادراک‏شدۀ گردشگری توسط معلولان، در پرتو نظریۀ درماندگی آموخته‏شدۀ سلیگمن. گردشگری و اوقات فراغت، 6(11)، 127-117.
Avis, A. H., Card, J. A., & COLE, S. T. (2005). Accessibility and attitudinal barriers encountered by travelers with physical disabilities. Tourism Review International, 8(3), 239-248.
Bizjiak, B., Knežević, M., & Cvetrežnik, S. (2011). Attitude Change Towards Guests with
Disabilities. Annals of Tourism Research, 38(3), 842-857.
Bregha, F. J. (1980). Leisure and freedom re-examined. Recreation and leisure: Issues in an era of change. Venture Publishing, Inc,30-37.
Buhalis, D., & Darcy, S. (Eds.). (2010). Accessible Tourism: Concepts and Issues. Bristol: Channel View Publications. DOI:10.1108/JTF-07-2015-0042.
Cantero, K. N. G. (2018). Theoretical analysis on the foundations of sensory-based tourism for the blind. Journal of American Academic Research6(1), 120-126.
Darcy, S., & Dickson, T. J. (2009). A whole-of-life Approach to Tourism: The Case for Accessible Tourism Experiences. Journal of Hospitality and Tourism Management, 16(1), 32-44.
Darcy, S., Cameron, B., & Pegg, S. (2010). Accessible tourism and sustainability: a discussion and case study. Journal of Sustainable Tourism18(4), 515-537.
Mannell, R. C., Kleiber, D. A., Staempfli, M. (2006). Psychology and Social Psychology and the Study of Leisure. In: Rojek, C., Shaw, S. M., Veal, A. J. (eds) A Handbook of Leisure Studies. Palgrave Macmillan, London, 109-124.
Moayedfar, S., & Shahamat, A. (2021). Evaluating of Urban Tourism Spaces with the Disability Attendance Approach Case Study: Shiraz City. Urban Tourism, 7(4), 91-108.
Muloin, S. (1992). Wilderness Access for Persons with a Disability. Ecotourism, 20-25.
Poria,Y., Reichel, A., & Brandt, Y, (2009). People with Disabilities Visit Art Museums: An Exploratory Study of Obstacles and Difficulties. Journal of Heritage Tourism, 4(2), 117-129.
Qiao, G., Xu, J., Ding, L., & Chen, Q. (2022). The impact of volunteer interaction on the tourism experience of people with visual impairment based on a mixed approach. Current Issues in Tourism, 1-18.
Richards, V., Pritchard, A., & Morgan, N. (2010). (Re) Envisioning tourism and visual impairment. Annals of Tourism Research37(4), 1097-1116.‏
Small, J., Darcy, S., & Packer, T. (2012). The embodied tourist experiences of people with vision impairment: Management implications beyond the visual gaze. Tourism Management, 33(4), 941-950.
Tütüncü, O., & Lieberman, L., (2016). Accessibility of Hotels for People with Visual Impairments: From Research to Practice. Journal of Visual Impairment and Blindness (Online), 110(3), 163.
Woodside, A. G., & Etzel, M. J. (1980). Impact of physical and mental handicaps on vacation travel behavior. Journal of Travel Research18(3), 9-11.‏