راهکارهای توسعۀ گردشگری فرهنگی در شرایط رکود اقتصادی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گردشگری، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران

2 دانشیار دانشکدۀ علوم گردشگری، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران

چکیده

گردشگری فعالیت یا صنعتی بین‏رشته‏ای است که با اتکا به فرهنگ غنی و توانمندی‏های بالقوۀ باستانی، تاریخی و طبیعی ایران می‏تواند منافع اقتصادی شایان‏توجهی را به ارمغان آورد و یکی از مهم‏ترین عوامل در توسعۀ اقتصادی باشد. هدف از پژوهش پیش‏رو شناسایی نقاط قوت و ضعف، و فرصت‏ها و تهدیدهای گردشگری فرهنگی و ارائۀ راهکارهای توسعۀ آن در شرایط رکود اقتصادی ایران است. پژوهش با روش توصیفی‏تحلیلی انجام شده است. مدل کاربردی پژوهش مدل ترکیبی تحلیل راهبردی سوات (SWOT) و ماتریس برنامه‏ریزی راهبردی کمّی (QSPM) است. اطلاعات لازم با ابزار پرسش‏نامه از خبرگان گردآوری شده است. در فرایند تحلیل، از ماتریس‏ ارزیابی عوامل داخلی، که نشان‏دهندۀ وضعیت نامساعد عوامل درونی است، و ماتریس ارزیابی عوامل خارجی استفاده شده است. ماتریس عوامل خارجی نشان می‏دهد که توسعۀ گردشگری فرهنگی در شرایط رکود اقتصادی ایران از فرصت‏ها به‏خوبی بهره برده و از تهدیدها دوری گزیده است. سپس، با استفاده از ماتریس عوامل داخلی ـ خارجی، راهبردهای گروه SO بهترین راهبرد شناخته شدند. درنهایت، با استفاده از ماتریس برنامه‏ریزی راهبردی کمّی، راهبردهای گروه SO به این ترتیب اولویت‏بندی شد: مشارکت‏دادن مردم محلی در برنامه‏های گردشگری به‏منظور بهره‏مندی از منافع گردشگری و حمایت از برنامه‏های توسعه، افزایش اشتغال‏زایی و مبادلات اقتصادی در جهت ارتقای کیفیت و رفاه زندگی مردم، بهره‏مندی از تنوع فرهنگی و ارزان‏بودن سفر به ایران به‏عنوان مزیت رقابتی برای جذب بیشتر گردشگران و بهره‏مندی از سرمایه‏گذاری‏های کلان در زمینۀ اشتغال‏زایی برای جوانان.

کلیدواژه‌ها


بساک، سعید و دین‏پرست، ساجده (1399). بررسی نقش گردشگری روستایی در توسعه اقتصادی روستاهای هدف گردشگران (مطالعه موردی: روستاهای دهستان مدرس، شهرستان شوشتر). جغرافیا و روابط انسانی، 3(1)، 269-286.
حاج آقامیر، سیدمصطفی، رشادت‏جو، حمیده، ابطحی، عطاءالله، صالحی امیری، سیدرضا و عزیزآبادی فراهانی، فاطمه (1400). طراحی الگوی مطلوب توسعه گردشگری فرهنگی در ایران. مطالعات مدیریت راهبردی دفاع ملی، 5(18)، 201-228.
رحیمی، فرشته (1401). بررسی تأثیر ویروس کرونا (Covid 19) بر توسعه اقتصادی و صنعت گردشگری. اقتصاد کاربردی، 12(40)، 53-65.
زاهدی، مریم و علایی، سوسن (1397). نقش گردشگری فرهنگی در توسعه اقتصاد مقاومتی. سومین همایش بین‏المللی پژوهش‏های مدیریت و علوم انسانی.
زروکی، شهریار، ازوجی، حسنا و ساداتی امیری، سیده رقیه (1397). تحلیل نقش توریسم بر رفاه اقتصادی با روش داده‏های تابلویی. برنامه‏ریزی و توسعه گردشگری، 7(26)، 96-121.
سرگزی، سعید، حسنوند، داریوش و آسایش، حمید (1399). تحلیل راهبردی توسعه صنعت گردشگری روستایی در شرایط اقتصاد ایران. فصلنامه جغرافیایی فضای گردشگری، 9(36)، 55-76.
سرور، هوشنگ، لاله‏پور، منیژه و معصومی، حامد (1393). پیشرفت اقتصادی: بررسی تأثیرات صنعت گردشگری بر توسعه اقتصادی کشورها (با تأکید بر ایران). کنگرۀ پیشگامان پیشرفت.
صادقی عمروآبادی، بهروز، گوگردچیان، احمد، شهبازی، نجفعلی و سیفی کفشگری، محسن (1392). اثرات امنیت اقتصادی بر توسعه گردشگری در ایران. مطالعه و سیاست‏های اقتصادی، 10(2)، 198-171.
گل‏افشان یوسفی، الناز، امینی سابق، زین‏العابدین، ساده، احسان و مجیدی، مریم (1399). تبیین مدل گردشگری ایرانی – اسلامی در رونق اقتصادی و فرهنگی کشور. مطالعات هنر اسلامی، 17(39)، 388-401.
لطفی‏نیا، محمدتقی و آمار، تیمور (1397). تحلیل نقش گردشگری در تحولات اقتصادی روستاهای هدف گردشگری شرق استان گیلان در دهۀ اخیر. جغرافیا (برنامه‏ریزی منطقه‏ای)، 8(3)، 79-90.
نرگسی، شهین، بابکی، روح‏اله و عفتی، مهناز (1397). بررسی رابطه بین گردشگری، رشد اقتصادی و توسعه مالی در ایران (1368-1395). اقتصاد مالی، 12(44)، 41-67.
نصیری هنده خاله، اسماعیل، هادوی، فرامرز و زمانی، مهدی (1395). شناسایی رابطه بین توسعه صنعت گردشگری و رشد اقتصادی استان زنجان. اقتصاد و مدیریت شهری، 4(3)، 75-94.
Dallen, J. (2014). Tourism and economic growth. Dehli publish.‏
Hateftabar, F., & Chapuis, J. M. (2020). How resident perception of economic crisis influences their perception of tourism. Journal of Hospitality and Tourism Management, 43, 157-168.‏
Himanshu, H. (2019). Inequality in India: A review of levels and trends.‏ https://doi.org/10.35188/UNU-WIDER/2019/676-0
Kahraman, C., Demirel, N. Ç., & Demirel, T. (2007). Prioritization of e-Government strategies using a SWOT-AHP analysis: the case of Turkey. European Journal of Information Systems16(3), 284-298.‏
Kumar, A. (2020). Disastrous impact of coronavirus (COVID 19) on tourism and hospitality industry in India. J. Xi’an Univ. Archit. Technol12(3), 1-15.‏
Mazzola, F., Pizzuto, P., & Ruggieri, G. (2019). The role of tourism in island economic growth and resilience: A panel analysis for the European Mediterranean countries (2000–2015). Journal of Economic Studies, 46(7), 1418-1436.‏
Senbeto, D. L., & Hon, A. H. (2020). The impacts of social and economic crises on tourist behaviour and expenditure: an evolutionary approach. Current Issues in Tourism, 23(6), 740-755.‏
Turner, B. (2009). Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). In The Statesman’s Yearbook 2010 (pp. 53-55). Palgrave Macmillan, London.‏
Torre, A., & Scarborough, H. (2017). Reconsidering the estimation of the economic impact of cultural tourism. Tourism Management59, 621-629