بررسی عوامل تعیین‌کنندۀ تقاضای گردشگری ورودی به ایران: تجزیه‌وتحلیل داده‎ های پانل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشکدۀ مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری مدیریت گردشگری، دانشکدۀ مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

اهمیت ورود گردشگران خارجی در توسعۀ گردشگری هر کشور برنامه‌ریزان را بر آن می‌دارد که در پی سنجش تقاضای گردشگری برآِیند و عوامل مرتبط با آن را شناسایی و اولویت‌بندی کنند تا امکان برنامه‌ریزی در چارچوب عوامل مهم تقاضا فراهم شود. با آن‌که ایران سهم ناچیزی از صنعت گردشگرى دارد، بررسی عوامل تأثیرگذار در توسعۀ این صنعت و تلاش برای شناسایی عوامل مؤثر بر افزایش گردشگران ورودی از اهمیت فراوانی برخوردار است. به همین منظور، در این پژوهش مدل‌سازی اقتصادسنجی پویا از تقاضای گردشگری بین‌المللی بررسی و عوامل تعیین‌کننده در ورود گردشگران بین‌المللی به ایران تجزیه‌و‌تحلیل شده است. در این راستا، گردشگران ورودی به ایران از پنجاه کشور طی دورۀ زمانی 2008 تا 2016 بررسی و تأثیر عوامل اقتصادی همچون تولید ناخالص داخلی کشورهای مبدأ، قیمت مصرف‌کننده (قیمت نسبی گردشگری) و قیمت نفت خام و عوامل غیراقتصادی همچون تعداد اتاق‌ها، ثبات سیاسی و اثر تحریم به‌عنوان متغیر ساختگی (دامی) بر تقاضای گردشگران ورودی سنجیده شده است. بدین منظور، تقاضای گردشگران ورودی با استفاده از سه مدل اقتصادی، غیراقتصادی و ترکیبی تخمین زده شد که از برآوردگر گشتاورهای تعمیم‌یافته (GMM) برای مدل داده‌های پانل پویا و نرم‌افزار ایویوز10 استفاده می‌کنند. بنابر یافته‌های پژوهش، علاوه‌بر متغیرهای اقتصادی، متغیرهای غیراقتصادی نیز در تعیین میزان تقاضای گردشگری ورودی به ایران تأثیرگذار است. در بین متغیرهای اقتصادی، سرانۀ تولید ناخالص داخلی (GDP) و در بین متغیرهای غیراقتصادی، ثبات سیاسی تأثیرگذاری بیشتری داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها


ایرانی هریس، صیاد، ولی‌شریعت‌پناهی، مجید، رحمانی، بیژن(1398). شناسایی و اولویت‌بندی عوامل و مقوله‌های مؤثر بر تقاضای گردشگران خارجی (مطالعه موردی: شهر تبریز). فصلنامه جغرافیایی سرزمین، 16(61)، 1-16.
پرتویی، ملوک (1387). تأثیر عملکرد بخش گردشگری بر شاخص‏های کلان اقتصادی طی برنامه‏ی سوم توسعه (با نظری اجمالی به سیاست‏های این بخش در برنامه‏ی چهارم توسعه). مجله اقتصادی-ماهنامه بررسی مسائل و سیاست‏های اقتصادی، 8(77و78)، 5-14.
تقوی، مهدی و قلی‏پورسلیمانی، علی (1388). عوامل مؤثر بر رشد صنعت گردشگری ایران. پژوهشنامه اقتصادی، 9(3)، 157-172.
حبیبی، فاتح، محدی، سمیرا (1396). بررسی تأثیر توسعه گردشگری بر شاخص توسعه انسانی (HDI). اولین همایش بین‏المللی برنامه‏ریزی اقتصادی، توسعه پایدار و متوازن منطقه‏ای، رویکردها و کاربردها،کردستان.
حیدری‏چیانه، رحیم و سلطانی، ناصر (1393). تحلیلی بر نقش ثبات سیاسی و امنیت در توسعه صنعت گردشگری مطالعه موردی: منطقه خاورمیانه. جغرافیا و برنامه‏ریزی محیطی، 25(2)، 209-228.
رفیعی، هادی، حیدریان، سمیرا، رهنما، علی، اتحادی، سحر (1397). تأثیر قیمت نفت برتقاضای گردشگری: مقایسه کشورهای OECD و کشورهای خاورمیانه. گردشگری و توسعه، 7(2 )،1-17.
شجاعی، مسلم و تراب‏احمدی، مژگان (1393). بررسی تحقق‏پذیری اهداف کمی سند چشم‏انداز توسعۀ گردشگری ایران1404. اولین همایش بین‏المللی علمی راهبردی توسعه گردشگری جمهوری اسلامی ایران چالش‏ها و چشم‏اندازها، مشهد.
صادقی، حسین، فرامرزی، هادی و خلج­زاده، مهدی (1399). مقدمه‏ای بر اقتصاد سیاسی ایران در سایه تحریم. تهران: نشر نور علم.
صامتی، مجید، حسینی، میرهادی و احسانی‏فرید، مینا (1394). بررسی تأثیر ثبات سیاسی و حاکمیت قانون بر تعداد ورود گردشگران؛ مطالعه موردی: کشورهای منتخب اسلامی طی دوره 2012-1996. پژوهش‏های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، 3(4)، 1-14.
فرزین، محمدرضا (1398). اقتصاد گردشگری. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی
فرزین، محمدرضا، خزائی‏پول، مرتضی (1395). برآورد تابع تقاضای گردشگری با استفاده از رویکرد پنل دیتا (مورد مطالعه: ایران و کشورهای منتخب). گردشگری و اوقات فراغت (گردشگری دانشگاه علم و فرهنگ)،4(5)، 7-19.
کاظمی، ابوطالب، یغفوری، حسین، کلانترزاده، مهسا، حاتمی، داود (1393). مقایسه اثرگذاری توریسم بر رشد اقتصادی در ایران و ترکیه. جغرافیایی فضای گردشگری،4(13)، 1-17.
نرگسی، شهین، بابکی، روح‏اله، عفتی، مهناز (1397). بررسی رابطه بین گردشگری، رشد اقتصادی و توسعه مالی در ایران (1395-1368). اقتصاد مالی، 12(44)، 41-67.
نظری، محسن، اسفیدانی، محمدرحیم، طباطبایی، سیدمهدی (1396). ارزیابی عوامل مؤثر بر جذب گردشگران بین‏المللی با استفاده از مدل جاذبه. تحقیقات اقتصادی، 52(1)، 215-243.
نوربهشت، حمید و محمدشفیعی، مجید (1399). آینده‏نگاری راهبردی آسیب‏پذیری صنعت گردشگری ناشی از تحریم‏های اقتصادی با رویکرد پدافند غیرعامل. آینده‏پژوهشی دفاعی. 18، 113-140.
ویسی، هادی و مهماندوست، خدیجه (1394). بررسی موانع توسعه صنعت گردشگری بین‏المللی در ایران با تأکید بر گردشگری ورودی. ژئوپلیتیک، 1(11)، 135-156.
یعقوبی‏ منظری، پریسا، آقامیری، سیدامید (1396). شناسایی استراتژی‏های توسعه پایدار صنعت گردشگری ایران با استفاده از تکنیک متاسوات و ارائه راهکارهای مناسب. بررسی‌های بازرگانی، 15(86-87), 1-16.
Arellano, M., & Bond, S. (1991). Some tests of specification for panel data: Monte Carlo evidence and an application to employment equations. The review of economic studies58(2), 277-297.
Arellano, M., & Bover, O. (1995). Another look at the instrumental variable estimation of error-components models. Journal of econometrics68(1), 29-51.
Blundell, R., & Bond, S. (1998). Initial conditions and moment restrictions in dynamic panel data models. Journal of econometrics87(1), 115-143.
Ekanayake, E., M., Halkides, M., & Ledgerwood, J.R. (2012). Inbound International Tourism to the United States: A Panel Data Analysis. International Journal of Management and Marketing Research, 5(3),15-27.
Fayissa, B., Nsiah, C., & Tadasse, B. (2008). Impact of tourism on economic growth and development in Africa. Tourism Economics14(4), 807-818.
Gunter, U., Onder, I., & Zekan, B. (2020). Modeling Airbnb demand to New York City while employing spatial panel data at the listing level. Tourism Management77, 104000.
Gures, N., Demirer, H., Aldemir, S., Tayfur, L. and Arslan, S. (2011). Safety perception of Turkish and European passengers in Turkish airports: A cross-national comparison. International Journal of Business and Management, 6(4), 90.
Habibi, F. (2017). The determinants of inbound tourism to Malaysia: a panel data analysis. Current Issues in Tourism, 20(9), 909-930.
Hanafiah, M. H. M., & Harun, M. F. M. (2010). Tourism demand in Malaysia: A cross-sectional pool time-series analysis. International Journal of Trade, Economics and Finance, 1(2), 80–83.
Heinrich, T., Kobayashi, Y., & Peterson, T. M. (2017). Sanction consequences and citizen support: A survey experiment. International Studies Quarterly61(1), 98-106.
Ingram, H., Tabari, S., & Watthanakhomprathip, W. (2013). The impact of political instability on tourism: case of Thailand. Worldwide hospitality and tourism themes, 5(1), 92-103.
Ivanov, S., Gavrilina, M., Webster, C., & Ralko, V. (2017). Impacts of political instability on the tourism industry in Ukraine. Journal of Policy Research in Tourism, Leisure and Events, 9(1), 100-127.
Jong, M., Puah, CH., Affendy Arip, M. (2020). Modelling Tourism Demand: An Augmented Gravity Model. Jurnal Ekonomi Malaysia, 54(2), 105-112.
Khodadadi, M. (2016). A new dawn? The Iran nuclear deal and the future of the Iranian tourism industry. Tourism Management Perspectives, 18, 6-9.
Khoshnevis Yazdi, S., & Khanalizadeh, B. (2017). Tourism demand: A panel data approach. Current Issues in Tourism, 20(8), 787-800.
Liu, Y., Li, Y., & Li, L. (2018). A panel data-based analysis of factors influencing market demand for Chinese outbound tourism. Asia Pacific Journal of Tourism Research, 23(7), 667-676.
Llorca‐Vivero, R. (2008). Terrorism and international tourism: new evidence. Defence and Peace Economics, 19(2), 169-188.
Morley, C. L. (1994). The use of CPI for tourism prices in demand modelling. Tourism Management, 15(5), 342–346.
Naudé, W. A., & Saayman, A. (2005). Determinants of tourist arrivals in Africa: a panel data regression analysis. Tourism economics, 11(3), 365-391.
Neumayer, E. (2004). The impact of political violence on tourism: Dynamic cross-national estimation. Journal of conflict resolution, 48(2), 259-281.
Peng, B., Song, H., & Crouch, G. I. (2014). A meta-analysis of international tourism demand forecasting and implications for practice. Tourism Management, 45, 181-193.
 Permatasari, M. F., & Padilla, M. A. E. (2020). Diterminants of Tourism Demand in Indonesia: A Panel Data Analysis. Tourism analysis, 25(1), 77-89.
Pivcevic, S., Kulis, Z., & Seric, N. (2016). The pull factors of tourism demand: a panel data analysis for Latin American and Caribbean Countries. In Faculty of Tourism and Hospitality Management in Opatija. Biennial International Congress. Tourism & Hospitality Industry (p. 319). University of Rijeka, Faculty of Tourism & Hospitality Management.
Rosselló-Nadal, J., & He, J. (2020). Tourist arrivals versus tourist expenditures in modelling tourism demand. Tourism Economics, 26(8), 1311-1326.
Saha, S., Su, J. J., & Campbell, N. (2017). Does political and economic freedom matter for inbound tourism? A cross-national panel data estimation. Journal of Travel Research, 56(2), 221–234.
Seddighi, H. R., Theocharous, A. L., & Nuttall, M. W. (2002). Political Instability and Tourism. an empirical study with special reference to the microstate of Cyprus International Journal of Hospitality & Tourism Administration, 3(1), 61–84.
Suppiah, R., Selvaratnam, D. P. (2020). Tourism demand in Malaysia: A panel data analysis of 17 OECD countries. Journal of Tourism, Hospitality & Culinary Arts (JTHCA), 12(3), 52-64.
Tang, C. F. (2018). The Impacts of Governance and Institutions on Inbound Tourism Demand: Evidence from a Dynamic Panel Data Study. Asia Pacific Journal of Tourism Research23(10), 1000-1007
Yerdelen Tatoglu, F., & Gul, H. (2020). Analysis of tourism demand using a multi-dimensional panel gravity model. Tourism Review75(2), 433-447.
Ulucak, R., Yücel, A. G., & İlkay, S. Ç (2020). Dynamics of tourism demand in Turkey: Panel data analysis using gravity model, Tourism Economics, 26(8), 1394-1414.
.Vesalian, H. M., Gholamipour, L. G., Mohammadkhah, J., & Gourabi, M. B. (2012). Estimation of tourism demand function in selected provinces: a case study of Iran. Journal of Applied Sciences Research, (April), 2247-2252.
Viljoen, A., Saayman, A., & Saayman, M. (2019). Determinants influencing inbound arrivals to Africa. Tourism Economics25(6), 856-883.
World Economic Forum website (https://www.weforum.org)
World Bank website (https://data.worldbank.org/indicator)
Zhang, J. (2009). Spatial distribution of inbound tourism in China: Determinants and implications. Tourism and Hospitality Research9(1), 32-49.