راهکارهایی برای توسعۀ عدالت‌محور و اصلاح پراکنش زیرساخت‌ها و تأسیسات گردشگری در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مدیریت جهانگردی، دانشکدۀ مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد، رشتۀ مدیریت جهانگردی، دانشکدۀ مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

3 مدیرعامل کانون جهانگردی و اتومبیلرانی جمهوری اسلامی ایران، تهران، ایران.

4 دکتری مطالعات جنگ رسانه‌ای و اطلاعاتی، دانشگاه تکنولوژی مارا، شاه‌عالم، مالزی

چکیده

لازمۀ توسعۀ پایدار در بخش گردشگری وجود زیرساخت‌ها و تأسیسات لازم برای گردشگری است که شامل طیفی از سازه‌ها، دستگاه‌های اساسی و مؤسسات خدماتی است که به تسهیل و رونق سفر منجر می‌شوند. از مشکلات مهم توسعۀ گردشگری، در ایران، پراکنده‌نبودن این زیرساخت‌ها و تأسیسات به‌گونه‌ای متوازن و متعادل در سطوح ملی و استانی است. اغلب این زیرساخت‌ها در چند استان مهم و به‌خصوص در شهرهای بزرگ متمرکز شده‌اند. این مسئله موجب هدایت عمدۀ جریان گردشگری به این مقاصد، مغفول‌ماندن بسیاری از مقاصد مستعد و بالقوۀ گردشگری و، به‌تبع آن، توزیع ناعادلانۀ منافع و عواید حاصل از گردشگری در سطوح ملی و استانی شده است. در این مطالعه، تلاش شده است تا، با به‌کارگیری روشی شامل استفاده از مطالعات پیشین و سیاست‌های توسعه در ایران، تحلیل اسناد بالادستی گردشگری، مطالعات تطبیقی سیاست‌های دیگر کشورها و همچنین تحلیل داده‌های مستخرج از سالنامه‌های آماری، ضمن شناسایی وضعیت فعلی پراکندگی زیرساخت‌های گردشگری در پهنۀ جغرافیایی ایران، راهکارهایی برای توسعۀ این‌گونه زیرساخت‌ها در سراسر کشور، با رویکردی متوازن و عدالت‌محور، ارائه شود. از این طریق، می‌توان نقش صنعت گردشگری در رونق اقتصادی مناطق کمتر برخوردار کشور، اشتغال و ایجاد رفاه و آسایش برای ساکنان این مناطق را پررنگ‌تر کرد.

کلیدواژه‌ها


براتی، جواد (1398). عوامل زیرساختی و تحلیل اثرات سرریز آن‌ها بر رشد گردشگری استان‌های ایران. فصلنامۀ تحقیقات مدل‌سازی اقتصادی، 10(38)، 207-247.
توکلی، مرتضی، ابراهیمی، آرام و حمیدی تهرانی، سمیرا (1396). تحلیل الگوی منطقه‌بندی آمایش سرزمین در ایران از پسامشروطه تا به حال. نشریۀ برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 22(1)، 143-179.
حسینی، سیدعلی و اخلاقی، محمدرضا (1400). شناسایی عوامل مؤثر بر میزان هزینه‌کرد گردشگری با تأکید بر چرخۀ زندگی خانوار. فصلنامه گردشگری شهری. https://dx.doi.org/10.22059/jut.2021.324257.905
درفشی، خه‌بات، رضایی، ناصر و طلوعی، ثریا (1399). رتبه‌بندی شهرستان‌های استان مازندران براساس زیرساخت‌های گردشگری (مطالعۀ موردی: شهرستان‌های رامسر، تنکابن، چالوس و نوشهر). پژوهش گردشگری، ۲(۲)، 1-1.
راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران (1400). ماهنامۀ آماری 12 ماهه 1399 راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران. گروه آمار و اطلاعات، دفتر هوشمندسازی و داده‌کاوی راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران. https://www.rai.ir/Dorsapax/Data/Sub_0/File/salmahname_EToolsFile_12%20maheh99-de43dbbc-d1de-40f3-a48a-f1bd2f24f44d.pdf
رضوانی، محمدرضا (1388). مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی توسعۀ روستایی در ایران. تهران: قومس.
سازمان هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (1399). سالنامۀ آماری حمل‌ونقل هوایی کشور سال 1398. https://caa.gov.ir/air-transport-annual-report/ctl/ArticleView/mid/2486/articleId/1026/1398
ضیائی، محمود و دلشاد، علی (1397). جغرافیای گردشگری ایران. تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.
عظیمی، ناصر (1381). پویش شهرنشینی و مبانی نظام شهری. تهران: نشر نیکا.
غفاری گیلانده، عطا، فیروزی مجنده، ابراهیم، حسینی، سیدمیلاد و خاوریان گرمسیر، امیررضا (1394). بررسی و اولویت‌بندی شهرستان‌های استان اردبیل از لحاظ زیرساخت‌ها و جاذبه‌های گردشگری. فصلنامۀ جغرافیا و مطالعات محیطی، 4(16)، 93-104.
قادری، اسماعیل، حسینجانی، فائزه و مرادی قشلاقی، فاطمه (1395). بررسی الگوی هزینه‌کرد گردشگری در بین طبقات اجتماعی. نشریۀ میراث و گردشگری، 1(3)، 13-35.
مرکز آمار ایران (1396، الف). گزارش کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در خصوص تعداد و ظرفیت کشتی‌های شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و شرکت‌های وابسته در پایان اسفند 1394. https://www.amar.org.ir/Portals/0/PropertyAgent/461/Files/7248/Tedad_Zarfiat_Keshtirani.xlsx
مرکز آمار ایران (1396، ب). گزارش کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران درخصوص بار و مسافر حمل‌شده توسط کشتیرانی والفجر ٨ و کشتیرانی دریای خزر. https://www.amar.org.ir/Portals/0/PropertyAgent/461/Files/7247/Bar_Mosafer_Keshtirani.xlsx
مرکز آمار ایران (1396، پ). چکیدۀ نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۵. https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/ch_nsonvm_95.pdf
نظریان، اصغر، مشیری، سیدرحیم و آقاجانی، فرشاد (1385). امکان‌سنجی توسعۀ صنعت جهانگردی در شهرستان اردبیل. فصلنامۀ چشم‌انداز جغرافیایی، 1(3)، 103-117.
وب‌گاه مرجع راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران (1400). نقشۀ خطوط ریلی راه‌آهن. https://www.rai.ir/page-rai/fa/0/show-form/356-1
وثوقی، فاطمه (1377). منطقه‌بندی در ایران. نشریۀ تحقیقات جغرافیایی، 2-3(49-50)، 24-46.
وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی (1399). سالنامۀ آماری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سال 1398. پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی. https://www.mcth.ir/documents/EntryId/230
وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی (1398). سند راهبردی توسعۀ گردشگری ایران. معاونت گردشگری. https://media.mehrnews.com/d/2020/07/27/0/3508867.pdf
یاوری، کاظم، رضاقلی‌زاده، مهدیه، آقایی، مجید و مصطفوی، سیدمحمدحسن (1389). تأثیر مخارج توریسم بر رشد اقتصادی کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی (OIC). نشریۀ تحقیقات اقتصادی، 45(91)، 221-243.
Fallon, L. D., & Kriwoken, L. K. (2003). Community involvement in tourism infrastructure—the case of the Strahan Visitor Centre, Tasmania. Tourism Management, 24(3), 289-308.
FICCI (2018). Indian Tourism Infrastructures (Investment Opportunities & Challenges). https://ficci.in/spdocument/23099/FICCI-report-TIM-2019.pdf
HLT Advisory, Tourism Industry Association of Canada and Visa Canada (2012). The Canadian Tourism Industry: A Special Report. https://tiac-aitc.ca/_Library/documents/The_Canadian_Tourism_Industry_-_A_Special_Report_Web_Optimized_.pdf
India Ministry of Tourism & Culture (2002). India National Tourism Policy. https://tourism.gov.in/sites/default/files/2019-11/National_tourism_Policy_2002.pdf
Infrastructure Canada (2018). CANADA’S LONG-TERM INFRASTRUCTURE PLAN. https://www.infrastructure.gc.ca/site/alt-format/pdf/plan/icp-pic/IC-InvestingInCanadaPlan-ENG.pdf
Káposzta, J., Nagy, A., & Nagy, H. (2013). Tourism infrastructure index and the distribution of development funds in statistical regions of Hungary. Аграрный вестник Урала, (12), 80-83.
Kim, S. S., Crompton, J. L., & Botha, C. (2000). Responding to competition: A strategy for sun/lost city, South Africa. Tourism management, 21(1), 33-41.
Kolupaev, A. A., Redkin, A. G., Voinova, N. E., Karabasheva, M. R., Rzayev, A. Y. O., & Makhanova, T. A. (2018). Main attributes of tourism transportation infrastructure formation. International Journal of Mechanical Engineering and Technology, 9(12), 1185-1197.
Mandić, A., Mrnjavac, Ž., & Kordić, L. (2018). Tourism infrastructure, recreational facilities and tourism development. Tourism and hospitality management, 24(1), 41-62.
McElroy, J. L. (2006). Small island tourist economies across the life cycle. Asia Pacific Viewpoint, 47(1), 61-77.
Mohseni, R. A. (2010). Sustainable tourism in Iran: Functions, challenges and solutions.
Mostafanezhad, M., Azcárate, M. C., & Norum, R. (2021). Tourism geopolitics: Assemblages of infrastructure, affect, and imagination. University of Arizona Press.
Panasiuk, A. (2007). Tourism infrastructure as a determinant of regional development. Ekonomika ir vadyba: aktualijos ir perspektyvos, 1(8), 212-215.
Sakai, M. (2006). Public sector investment in tourism infrastructure. Dalam L. Dwyer, & P. Forsyth (Penyunt.), International Handbook on the Economics of Tourism.
Tourism & Transport Forum of Australia (2008). Australia Tourism infrastructure policy & priorities document. https://www.ttf.org.au/wp-content/uploads/2016/06/TTF-Tourism-Infrastructure-Priorities-2012.pdf