نقش بازدید مذهبی مجازی بر تاب‌آوری در دوران کرونا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری تخصصی مدیریت گردشگری دانشگاه علم و فرهنگ، مدیر ادارۀ تحقیق و توسعۀ پارک ملی علوم و فناوری‏های نرم و صنایع فرهنگی، تهران، ایران

چکیده

گردشگری مذهبی، به‏‌منزلۀ یکی از قدیمی‌‏ترین سفرها، به واقعیتی اجتناب‏‌ناپذیر برای ایجاد آرامش و رهایی از اضطراب‌‏های زندگی جامعۀ صنعتی تبدیل شده است. جهان، در اواخر سال 2019، با بیماری کرونا دست به گریبان شد و صنعت گردشگری با محدودیت‏‌های بی‌‏شماری مواجه شد. سفر به‌‏صورت مرسوم و پیشین انجام نشد و، در این شرایط، استفاده از ابزارهای الکترونیک در صنعت گردشگری به‌‏سرعت موردتوجه واقع شد. با توجه به شیوع کرونا و ممنوعیت سفر، ‏تاب‌‏آوری به مفهوم تأکید بر تحمل فشارها و شرایط بحرانی اهمیت می‏‌یابد. در این تحقیق که به شیوۀ توصیفی و پیمایشی با هدف بررسی نقش بازدید مذهبی مجازی در ‏تاب‌‏آوری در دوران کرونا انجام شده است و با توجه به شرایط و محدودیت‌‏ها در سال 1399 و همچنین در دسترس‏‌نبودن جامعۀ آماری، از روش نیمه‏آزمایشی استفاده شد. این روش با دو گروه آزمایش و کنترل انجام شد تا تأثیر بازدید مجازی در تاب‌‎آوری هر دو گروه ارزیابی شود. مؤلفه‌‏های تأثیرات معنوی، کنترل، ‏پذیرش تغییر مثبت، اعتماد به غرایز فردی و تحمل آثار منفی و تصور از شایستگی و صلاحیت فرد فرضیه‌‏های تحقیق را مبنی بر نقش بازدید مجازی مذهبی در ‏تاب‏‌آوری در دوران کرونا شکل دادند و آزموده شدند. قبل از شرکت در زیارت مجازی، در ابتدا، از هر گروه پیش‌‏آزمون گرفته شد. در گام بعد، افراد گروه آزمایش مداخله، در طی یک ماه، چهار بار به زیارت مجازی کربلای دعوت شدند که این زیارت‌‏ها هر هفته و به‏‌مدت 15 دقیقه‏ انجام شد، اما گروه کنترل شامل هیچ‌‏گونه مداخله‌‏ای نشدند. در پایان، طرح پس‏‌آزمون برای اندازه‏‌گیری میزان ‏تاب‌‏آوری افراد انجام شد. آزمون فرضیات نشان می‏‌دهد که، در شرایط حاضر، گروه آزمایش تاب‌آوری بیشتری از گروه کنترل دارد.

کلیدواژه‌ها


ایمانی خوشخو، محمدحسین و شهرابی فراهانی، مهدیه (1397). گردشگری مذهبی؛ مبانی، رویکردها و راهکارها. تهران: نشر نورا.
حافظ‏نیا، محمدرضا (1387). مقدمه‎ای بر روش تحقیق در علوم انسانی. تهران: انتشارات سمت.
سلگی، محمد، مطلبی، داریوش و غلامی‏پور، اسماعیل (1399). کرونا و جامعۀ ایران. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
سیما راصل، نسترن، فیاضی، مرجان و قلی‏پور، آرین (۱۳۸۹). تبیین پیامدهای عوامل روان‏شناختی مثبت در سازمان. فصلنامۀ علوم مدیریت ایران، 5(17)، 23-45.
شفیع‏زاده، رقیه (1391). رابطۀ تاب‏آوری با پنج عامل بزرگ شخصیت، نشریۀ دانش و پژوهش در روان‏شناسی کاربردی، 13(49)، 95-102.
شهرابی فراهانی، مهدیه (1397). ارائۀ الگوی ادراک معنوی گردشگران فرهنگی کلان‏شهرهای ایران از سفر (مطالعۀ موردی گردشگران خارجی شهر اصفهان). رسالۀ دکتری تخصصی رشتۀ مدیریت گردشگری، دانشگاه علم و فرهنگ، دانشکدۀ علوم گردشگری.
صفاری‏نیا، مجید و بازیاری میمند، مهتاب (1391). مقایسۀ تاب‏آوری هیجانی و اجتماعی در دانش‏آموزان مناطق محروم با غیرمحروم. فصلنامۀ علمی‏پژوهشی اندیشههای نوین تربیتی، 8(29)، 107-124.
علی‏پور، احمد، قدمی، ابوالفضل، علیپور، زهرا و عبداله‏زاده، حسن (1398). اعتباریابی مقدماتی مقیاس اضطراب بیماری کرونا (CDAS) در نمونۀ ایرانی. نشریۀ علمی‏پژوهشی علوم تربیتی و روان‏شناسی (روان‏شناسی سلامت)، 8(32)، 163-175.
غفارزاده رزاقی، محمدرضا (1399). حمایت‏های روانی، اجتماعی در بلایا و حوادث غیرمترقبه، نحوۀ مواجهۀ روان‏شناختی مؤثر با ویروس کرونا. معاونت امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی شهید بهشتی، گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد.
لوافان، علی (1400). تحلیل رویکرد ‏تاب‏آوری هوشمندانه در مقابله با بحران‏ها و به‏ویژه ویروس کووید-19 در صنعت گردشگری. هشتمین کنفرانس بین‏المللی پژوهش‏های مدیریت و علوم انسانی در ایران، تهران.
محدث اردبیلی، ابوالفضل، جوادیان نیک، سمیه، آزادمنش، مصطفی و مکیان، امیر (1398). کرونا (تعاریف، مداخلات، پیامدها). فصلنامۀ مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی، 2(23)، 145-150.
مؤمنی، خدامراد، اکبری، مصطفی و آتشی‏زاده، فروزان (۱۳۸۸). رابطۀ تاب‏آوری و فرسودگی شغلی در پرستاران. نشریۀ تب و تزکیه، 17(75-74)، 36-29.
نادی راوندی، مریم و صدیقی ارفعی، فریبرز (1394). نقش مذهب و معنویت در ارتقای ‏تاب‏آوری و سلامت روان. همایش ملی اسلام و سلامت روان، جهاد دانشگاهی هرمزگان.
Bogar, C. B., & Hulse‐Killacky, D. (2006). Resiliency determinants and resiliency processes among female adult survivors of childhood sexual abuse. Journal of Counseling & Development, 84(3), 318-327.
Antonovsky, A. (1987). Unraveling the mystery of health. How people manage stress and stay well. San Francisco: Jossey-Bass Publishers.
Bajema, K. L., Oster, A. M., & McGovern, O. L., Lindstrom, S., Stenger, M. R., Anderson, T. C., ... & Oliver, S. E. (2020). Persons evaluated for 2019 novel coronavirus—United States, January 2020. Morbidity and mortality weekly report, 69(6), 166.
Bukhari, E. E., Temsah, M. H., Aleyadhy, A. A., Alrabiaa, A. A., Alhboob, A. A., Jamal, A. A., & Binsaeed, A. A. (2016). Middle East respiratory syndrome coronavirus (MERS-CoV) outbreak perceptions of risk and stress evaluation in nurses. The Journal of Infection in Developing Countries, 10(08), 845-850.
Campbell-sills, L., Cohen, S. L., & Stein, M. B. (2006). Relationship or resilience to personality, coping, and psychiatric symptoms in young adults. Behaviour Research and Therapy, 44(4), 585-599.
Carlton, B. S., Goebert, D. A., Miyamoto, R. H., Andrade, N. N., Hishinuma, E. S., Makini Jr, G. K., …, & Nishimura, S. T. (2006). Resilience, family adversity and well-being among Hawaiian and non-Hawaiian adolescents. International Journal of Social Psychiatry, 52(4), 291-308.
Connor, K. M., & Davidson, J. R. (2003). Development of a new resilience scale: The Conner- Davidson Resilience Scale (CD-RISC). Depression and Anxiety, 18(2), 76-82.
Fischhoff, B. (2020). Speaking of psychology: coronavirus anxiety. American Psychological Association. https://www.apa.org/research/action/speaking-of-psychology/coronavirus-anxiety.
Garmezy, N. (1991). Resilience and vulnerability to adverse developmental outcomes associate with poverty. The American behavioral scientist, 34(4), 416-430.
Hjemdal, O., Friborg, O., Martinussen, M., & Rosenvinge, J. H. (2001). Preliminary results from the development and validation of a Norwegian scale for measuring adult resilience. Journal of the Norwegian Psychology Association, 38(4), 310-317.
Jackson, K. D. (2008). An examination of resiliency factors of successful African-American women from father absent homes (Doctoral dissertation, Adler school of professional psychology).
Keye, M. D., & Pidgeon, A. M. (2013). An Investigation of the Relationship between Resilience, Mindfulness, and Academic Self-Efficacy. Open Journal of Social Sciences, 1(6), 1-4.
Kumpfer, K. L. (1999). Factor and processes contributing to resilience: The resilience framework. In Glantz, M. D., Johnson, J. L., editors Resilience and development. New York: Kluwer Academic Publishers, (p. 179).
Malta, M., Rimoin, A. W., Strathdee, S. A. (2020). The coronavirus 2019-nCoV epidemic: Is hindsight 20/20. EClinicalMedicine, 1, 20-24.
Masten, A. (2001). Ordinary magic: Resilience processes in development. American Psychologist, 56(3), 223-227.
Mccubbin, M. A., & Mccubbin, H. I. (1996). Resiliency in Families: A Conceptual Model of Family adjustment and adaptation in response to stress and crisis. Family assessment: Resiliency, coping, and adaptation: Inventories for research and practice, 1-64.
Noorashid, N., & Chin, W. L. (2021). Coping with COVID-19: The Resilience and Transformation of Community-Based Tourism in Brunei Darussalam. Sustainability, 13(15), 8618. https://doi.org/10.3390/ su13158618.
O’connor, M., & Batcheller, J. (2015). The resilient nurse leader reinvention after experiencing job loss. Nursing Administration Quarterly, 39(2), 123-131
Rutter, M. (1987). Psychosocial resilience and protective mechanisms. American Journal of Orthopsychiatry, 57(3), 316-331
Šimkova, E. (2014). Psychology and its application in tourism. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 114, 317-321.
Singh, K., & Yu, X. (2010). Psychometric evaluation of the Connor-Davidson Resilience scale (CD-RISC) in a sample of Indian students. Journal of Psychology, 1(1), 23-30.
Wang, Y., Xu, B., Zhao, G., Cao, R., He, X., & Fu, S. (2011). Is quarantine related to immediate negative psychological consequences during the 2009 H1N1 epidemic? General Hospital Psychiatry, 33(1), 75-77.
Weiss, L. G. (2008). Toward the mastery of resiliency. Canadian Journal of School Psychology, 23(1), 127-137.
World Health Organization. https://www.who.int/news/item/15-07-2020-more-than-150-countries-engaged-in-covid-19-vaccine-global-access-facility (15 July 2021).