تأثیرات اقتصادی گردشگری خانه‌های دوم در روستاهای هدف گردشگری موردمطالعه: روستای توشن گرگان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور تهران،

2 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه گلستان

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران

چکیده

با توجه به ماهیت پدیدۀ گردشگری خانه‌‏های دوم، بروز تغییرات اقتصادی ناشی از گسترش آن در نواحی روستایی اجتناب‌ناپذیر است. گسترش این پدیده تأثیرات مطلوب و نامطلوبی بر جای خواهد گذاشت. ازاین‌رو ضروری است آثار و پیامدهایی که در روستاها بر جای می‏‌گذارد بررسی شود تا زمینۀ سامان‌دهی آن فراهم آید. روستای توشن گرگان از روستاهایی است که در سال‏‌های اخیر ساخت و گسترش خانه‌‏های دوم روستایی در آن به‌‏شدت افزایش یافته است، به‌‏طوری‏‌که در بافت اقتصادی روستا تأثیر گذاشته است. هدف اصلی از این پژوهش بررسی دیدگاه ساکنان روستای توشن دربارۀ آثار و پیامد‏های توسعۀ گردشگری خانه‌‏های دوم بر اقتصاد آن منطقه بوده است. بدین منظور، تعداد 174خانوار با شیوۀ نمونه‏‌گیری خوشه‌‏ای انتخاب و پرسش‌نامه بین آنان توزیع شد. نتایج تحلیل داده‏‌ها و تحقیق میدانی حکایت از آن دارد که توسعۀ گردشگری خانه‏‌های دوم در روستای توشن آثار اقتصادی فراوانی داشته است که تأثیرات منفی آن بیشتر از تأثیرات مثبتش بوده است.

کلیدواژه‌ها


بنیاد مسکن انقلاب اسلامی (1383). طرح هادی روستای توشن. بنیاد مسکن انقلاب اسلامی استان گلستان.
دادورخانی، فضیله و محمدزاده لاریجانی، فاطمه (1392). «ارزیابی پیامدهای اقتصادی و اجتماعی گردشگری خانه‏های دوم (مطالعة موردی: روستاهای ییلاقی بخش بندپی شرقی شهرستان بابل)». پژوهش‏های جغرافیای انسانی، دورۀ 45، شمارۀ 4، ص 75-102.
درئو، ماکس (‏۱۳۷۴‏). جغرافیای انسانی، جلد دوم. ترجمۀ سیروس سهامی. تهران: نشر رایزن.
رضوانی، محمد‏رضا (1382). «بررسی روند ایجاد و گسترش خانه‏های دوم در نواحی روستایی شمال تهران». پژوهش‏های جغرافیایی، دورۀ 35، شمارۀ 45، ص 59-74.
رمضان‏زاده، مهدی و فاضل‏نیا، غریب (1390). «تحلیل اثرات خانه‌‏های دوم بر ساختار روستاهای توریستی از نظر جامعه میزبان، مطالعه موردی روستای برسه تنکابن)». فصلنامۀ چشم‌انداز جغرافیایی، شمارۀ 15، ص 102-119.
شارپلی، ریچارد و شارپلی، جولیا (1380). گردشگری روستایی. ترجمۀ رحمت‌اله سنتی‏زاده و فاطمه نصیری. تهران: انتشارات منشی.
صیدایی، سید اسکندر، خسروی‏نژاد، محبوبه و کیانی، صدیقه (1389). «تأثیر خانه‌های دوم بر توسعه منطقه باغبهادران شهرستان لنجان». مطالعات و پزوهش‌های شهری و منطقه‏ای، دورۀ 1، شمارۀ 4، ص 19-36.
علیقلی‏زاده فیروزجایی، ناصر (1394). «نقش و اثرات توسعه گردشگری خانه‏های دوم بر ابعاد اجتماعی و فرهنگی سکونتگاه‏های روستایی (مطالعه ‏موردی: دهستان میرشمس‌الدین شهرستان تنکابن)». مطالعات برنامه‏ریزی  سکونتگاه‏های انسانی، دورۀ، شمارۀ 30، ص 57-67.
عنابستانی، علی‌اکبر (1389). «فرایند شکل‏گیری خانه‏های دوم روستایی و عوامل مؤثر بر آن (مطالعه موردی: روستاهای ییلاقی غرب مشهد)». پژوهش‏های جغرافیای انسانی، شمارۀ 74، ص 103-117.
عنابستانی، علی‌اکبر, بوزرجمهری، خدیجه و صاحبکار، ناهید (1391). «پیامدهای اجتماعی و اقتصادی توسعۀ گردشگری خانه‌های دوم در نواحی روستایی (مطالعۀ موردی: دهستان شیرین‌درۀ شهرستان قوچان)». مجلۀ پژوهش و برنامه‏ریزی روستایی، دورۀ 1، شمارۀ 1، ص 97-123.
عینالی، جمشید و رومینایی، احمد (1394). «تحلیلی بر اثرات گردشگری خانه‏های دوم در مناطق روستایی مطالعه موردی: دهستان حصار ولیعصر- شهرستان بوئین زهرا». فصلنامۀ علمی پژوهشی فضای جغرافیایی اهر، دورۀ 15، شمارۀ 49، ص 115-136.
فشارکی، پریدخت (1373). جغرافیای روستایی. تهران: مرکز انتشارات علمی.
فیروزنیا، قدیر، رکن‌الدین افتخاری، ‏عبدالرضا و ولی‏خانی، محبوبه (1390). «پیامدهای گسترش ویلاسازی (خانه‏های دوم) در نواحی روستایی: دهستان تاررود شهرستان دماوند». فصلنامۀ جغرافیا، دورۀ 9، شمارۀ 31، ص 149-170.
قادری، زاهد (۱۳۸۳). اصول برنامه‏ریزی توسعة پایدار گردشگری روستایی. تهران: سازمان شهرداری‏ها و دهیاری‏های کشور.
قدمی مصطفی، رضایی، نفیسه و صنایعی، مرضیه (1390). «بررسی ظرفیت تحمل حوزه گردشگری‏ ساحلی در چارچوب ابعاد اجتماعی و امنیتی (نمونه مورد مطالعه: شهر بابلسر)». دانش انتظامی مازندران، شمارۀ 5، ص 9-30.
مرکز آمار ایران، آمار آبادی‏ها و روستاهای کشور، 1390.
مهدوی‏نیا، مسلم و قلی‏زاده، علی (1391). «نقش خانه‏های دوم در توسعه گردشگری نواحی روستایی (مطالعه موردی: روستای خاوه- قم)». اولین همایش ملی جغرافیا و گردشگری در هزارۀ سوم.
 
Hall, C. M., & Müller, D. K. (Eds.). (2004). Tourism, mobility, and second homes: Between elite landscape and common ground (Vol. 15). Channel View Publications.
Hoogendoorn, G., Mellett, R., & Visser, G. (2005, April). Second homes tourism in Africa: Reflections on the South African experience. In Urban forum (Vol. 16, No. 2-3, pp. 112-154). Springer-Verlag.
Hui, E. C. M., & Yu, K. H. (2009). “Second homes in the Chinese Mainland under one country, two systems: A cross-border perspective”. Habitat Internationa, 33(1), 106–113.
Kaltenborn, B. P., Andersen, O., & Nellemann, C. (2009). “Amenity development in the Norwegian mountains Effects of second home owner environmental attitudes on preferences for alternative development options”. Landscape and Urban Planning, 91, 195–201.
Kondo M. C., Riverab, R., & Rullman, Jr. s. (2012). “Protecting the idyll but notthe environment: Second homes, amenity migration and rural exclusion in Washington State”. Landscape and Urban Planning, 106(2), 174–182.
Muller, D. K. (2004a). “Mobility, tourism, and second homes”. In A. A. Lew, C. M. Hall & A. M. Williams (Eds), A Companion to Tourism, pp. 387–395 (Cornwall: Blackwell).
Papoly Yazdy, M. H., & Saghaei, M. (2007). Tourism (Nature and Concepts). SAMT Publications. planning13.
Roberts, L., & Hall, D. (2001). Rural Tourism and Recreation: Principles to Practice. Wallingford: CABI Publishing.
Strandell, A., & Hall, C. M. (2015). “Impact of the residential environment on second home use in Finland – Testing the compensation hypothesis”. Landscape and Urban Planning, 133, 12-23.